انواع قرارداد مشارکت در ساخت
نوامبر 7, 2023
مشارکت در ساخت و ساز، قراردادی لازم
نوامبر 15, 2023
شاید بتوان گفت که از متداول‌ترین و کاربردی‌ترین نوع اجرای سقف در کشور ایران، اجرای سقف تیرچه و بلوک است. سهولت در اجرا، همچنین داشتن هزینه مناسب و صرفه جویی‌های اقتصادی برای اجرای سقف تیرچه بلوک، از دلایل اصلی استفاده بیشتر از آن توسط مجریان ساختمان می‌باشد، سقف تیرچه بلوک هم در سازه‌های اسکلت فلزی و هم اسکلت بتنی بکار می‌رود در ادامه اجرای سقف و بلوک، مزایای استفاده از سقف تیرچه بلوک و همچنین معایبی که ممکن است داشته باشد را بررسی خواهیم کرد:
سقف تیرچه بلوک چیست؟
در ساختمان سازی، اجرای سقف‌ها از پرهزینه‌ترین و زمان‌برترین بخش‌های اجرای ساختمان می‌باشد؛ نوع سقف ایجاد شده بر اساس اسکلت و بدنه ساختمان می‌تواند در انواع بتنی و فولادی باشد.
تیرچه بلوک از انواع سقف‌های بتنی مورد استفاده در صنعت ساختمان‌سازی می‌باشد؛ که در واقع یک دال یک طرفه است و در ساخت سازه‌های چند طبقه استفاده می‌شود. وظیفه اصلی سقف تیرچه و بلوک انتقال نیروهای افقی و قائم ایجاد شده از نیروهای جانبی و بارهای اضافه همچون باد و زلزله به دیگر قسمت‌های سازه می‌باشد.
سقف تیرچه بلوک دارای دو جزء تیرچه به عنوان تیرفرعی و بلوک برای پرکردن فضای خالی بین تیرچه‌ها تشکیل شده است.
سقف تیرچه و بلوک در ساخت سازه‌های از جمله ساختمان‌های فلزی، آجری و بتنی مسکونی و اداری بکار برده می‌شود و در این نوع سازه‌ها قسمت زیرین سقف مسطح گردیده و آماده اندودکاری می‌شود.
برای اینکار از دو روش استفاده می‌شود یکی نصب سقف کاذب روی سطح زیرین و یا پرسازی فضاهای خالی بین پشت‌بندها با مصالح سبک؛ این مصالح همچنین می‌تواند بصورت یک عایق حرارتی عمل نموده و نقش سازه‌ای ندارند و در صورت تخریب مشکلی در روند اجرایی سقف ایجاد نمی‌شود.
اجزای سقف تیرچه و بلوک
تیرچه
برای ساخت سقف تیرچه بلوک با توجه به نوع اسکلت بدنه‌ای سازه دو نوع تیرچه بتنی و فولادی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ تیرچه بتنی شامل بتن و آرماتورهای فولادی می‌باشد که به صورت پیش ساخته در دو نوع زیر ساخته می‌شوند:
- خرپایی : متداول‌ترین آن خرپایی فولادی و پاشنه بتنی می‌باشد.
- پیش تنیده : در این نوع تیرچه به منظور افزایش مقاومت کششی، به پاشنه بتنی آن مفتول اضافه می‌گردد و در زمان ساختن این تیرچه، مقطع بتنی آن تحت فشار قرار می‌گیرد تا بعد از بکارگیری در سازه، بارهای ناشی از فشار خمشی و کششی موجب شکم کردن و یا ترک خوردگی در آن نگردد.
جهت دانلود فایل استاندارد ملی ایران برای خرپاي تیرچه و تیرچه مورد مصرف در سقف‌هاي تیرچه بلوك لینک زیر را کلیک نمایید :
بلوک
برای پر کردن فضای خالی بین دو تیرچه از قطعه‌ای تو خالی به نام بلوک استفاده می‌شود؛ که با توجه فاصله موجود بین تیرچه‌ها و ضخامت سقف، ابعاد بلوک تعیین می‌شود.
بلوک سقفی در سقف تیرچه بلوک کاربرد سازه‌ای برای تحمل بار را ندارد و تنها وظیفه‌اش به عنوان پرکننده و قالب درجا در سقف است.
این بلوک‌ها دارای انواع بلوک سفالی سقفی، بلوک سیمانی سقفی و یونولیت سقفی می‌باشند.
بلوک سیمانی سقف
بلوک سفالی سقف
بلوک یونولیت سقف
ابعاد بلوک سقفی
- با توجه به اینکه اصولاً تیرچه بتنی در فواصل 50 سانتی‌متری از یکدیگر قرار می‌گیرند؛ بلوک یونولیت سقفی با عرض 50 سانتی‌متر، طول 2 متر و ارتفاع 20 سانتی‌متر یا 25 سانتی‌متر (20*200*50 یا 25*200*50 سانتی‌متر) که در کارخانه تولید می‌شوند.
- اگر بار سقف خیلی زیاد باشد و یا اینکه دهانه بزرگی داشته باشد باید از بلوک با ارتفاع 25 سانتی‌متری استفاده کرد. در سقف‌های ضخیم‌تر اما باید محاسبات بیشتری انجام داد برای آسانی کار از بلوک‌های دو تکه استفاده کرد به این صورت که با قراردادن بلوک‌ها روی یکدیگر، ارتفاع آنها به 35 سانتی‌متر می‌رسد. بلوک‌ها به صورت کام و زبانه می‌باشند که با روی هم قراردادن آنها روی یکدیگر، یک محصول یکپارچه ایجاد می‌گردد.
- با توجه به اینکه در سقف تیرچه کرومیت فاصله مابین تیرچه کرومیت 65 سانتی‌متر می‌باشد از یونولیت به عرض 65 سانتی‌متر بکار می‌رود.
ابعاد یونولیت سقفی جهت استفاده در تیرچه کرومیت به عرض 65 سانتی‌متر و طول 1 متر و ارتفاع 20 سانتی‌متر یا 25 سانتی‌متر در کارخانه تولید می‌گردد. - یونولیت سقفی جهت تیرچه کرومیت با طول 2 متر نیز تولید می‌شود که بر اساس آرماتوربندی سقف و طول تیرچه کرومیت می‌شود از یونولیت 1 متری و یا 2 متری استفاده نمود.
- بلوک سقفی سفالی نیز اصولاً دارای عرض 40 سانتی‌متر و ارتفاع 25 سانتی‌متر و طول 20 سانتی‌متر (25*20*40) می‌باشد.
- بلوک سقفی سیمانی نیز اصولاً دارای ابعاد 20*20*40 می‌باشد.
جهت دانلود فایل استاندارد ملی ایران برای تیرچه پیش تنیده در سقف‌های تیرچه بلوک و ویژگی‌ها و روش آزمون آن لینک زیر را کلیک نمایید:
بلوک‌ها چه مزایا و ویژگی‌هایی دارند؟
بلوک‌ها یک سطح بالایی و یک سطح پایینی دارند روی سطح بالایی بتن ریخته می‌شود و سطح زیرین بلوک که بتن پاشنه قرار دارد برای گچ کاری و سفیدکاری می‌باشد.
خاصیت مکندگی آب توسط بلوک‌ها بین 13 تا 20 درصد است و بیشتر از این موجب مکیده شدن همه‌ی آب ملات و در نتیجه فاسد شدن آن می‌شود.
امروزه از بلوک یونولیت سبک به دلیل داشتن وزن کمتر از وزن بلوک سفالی و یا بلوک سیمانی سقفی، به منظور کاهش وزن سقف ساختمان و کاهش کلی وزن ساختمان و بار ثقلی مرده استفاده بیشتری در اجرای سقف تیرچه و بلوک می‌شود.
یونولیت سقفی از جنس پلاستوفوم است که در کارخانه و از موارد اولیه مرغوب تولید می‌شود. از مهم‌ترین مواردی که در هنگام خرید یونولیت سقفی باید مورد توجه قرار گیرد رعایت کردن استانداردهای لازم آن می‌باشد. در استاندارد ملی ایران یونولیت سقفی باید از مواد اولیه مرغوب تولید شود که در نزدیکی شعله آتش نباید شعله و حریق ایجاد کند.
منظور این است که یونولیت مرغوب و استاندارد در برابر آتش باید آب شود و شعله، دود و گاز سمی تولید نکند. این نوع یونولیت کندسوز نام دارد که بر اساس مقررات ملی ساختمان ایران کارفرمایان و پیمانکاران ملزم به استفاده از یونولیت کندسوز برای سقف تیرچه بلوک می‌باشند.
همچنین در سطح زیرین یونولیت سقفی شیارهایی قرار داده می‌شود که در زمان گچ‌کاری بدون احتیاج به رابیتس‌بندی گچ زیرکار مستقیماً به زیر سقف و در تماس با یونولیت اجرا می‌گردد. این موضوع با توجه به حذف رابیتس کاری موجب کاهش هزینه‌های کارفرما نیز می‌شود.
وجود شیار در زیر یونولیت سقفی سبب درگیری گچ و یونولیت می‌گردد و در نهایت موجب می‌شود گچ پیوستگی کامل با یونولیت پیدا کند که در این موارد بهتر است از گچ سفید کاری استفاده گردد که دارای زبره کمتر است و موجب ایجاد پیوستگی حداکثر با شیار یونولیت می‌شود.
و همچنین اگر از کناف به عنوان سقف کاذب استفاده می‌شود پیشنهاد می‌شود از تیرچه سقف آویز گرفته شود. آویز سقف کناف اصولاً با استفاده از تفنگ میخ چاشنی و از قسمت بتنی سقف تیرچه بلوک گرفته می‌شود.
پروفیل U به عنوان آویز استفاده می‌شود و سازه سقف کناف به آن متصل می‌گردد.
آرماتورهای افت (جمع شدگی) و حرارت، آرماتور منفی
این نوع آرماتورها برای ممانعت از بوجود آمدن تنش‌های متفرقه در بتن پوششی و همچنین جذب و از بین بردن تنش‌های ناشی از افت و جمع شدگی و تغییرات دمایی در دو جهت عمود بر هم و در بالای بتن سقف و بلوک قرار داده می‌شوند.
آرماتورهای منفی پیش از بتن ریزی در هر یک از تیرچه‌ها و محل‌های تکیه‌گاه به سازه اضافه می‌گردند.
کلاف میانی
این قسمت از سقف تیرچه و بلوک برای توزیع بار یکسان بر روی سقف و تقویت دیافراگم افقی ساختمان در بخش عمود بر امتداد تیرچه‌ها بکار برده می‌شود. در سقف جهت قرارگیری کلاف میانی عمود به جهت تیرچه‌ها می‌باشد.
بتن پوششی
این بخش در کارخانه بعد از جایگذاری تیرچه و بلوک بتن‌ریزی می‌گردد و در صورت داشتن مقاومت کافی در کنار آرماتورهای کششی تیرچه بار تحمیل شده به سقف را جذب می نماید. اندازه ضخامت بتن پوششی با تعیین طول دهانه و بار وارد آمده تعیین می‌گردد.
مرحله اول: زیرسازی قالب تیرهای سقف
در مرحله نخست باید زیرسازی قالب تیرهای سقف انجام شود؛ برای زیرسازی از لوله‌های داربستی با سایز "2 یا قوطی‌های فلزی با ابعاد 4*8 سانتی‌متر استفاده می‌شود.
در این مرحله تعیین ارتفاع لوله‌ها دارای اهمیت است و برای اینکار باید بتن‌ریزی ستون‌ها بر اساس ارتفاع تیرها انجام شود. به این دلیل که این امکان هست که ارتفاع تیرهای با توجه به بارهای وارده به سقف یکسان نباشد و اصطلاحاً آویز تیرها متفاوت باشد؛ باید بتن ریزی سقف بر اساس بیشترین ارتفاع تیر وارده به ستون انجام گیرد تا سبب کم شدن عرض مقطع تیرها در محل چشمه اتصال نگردد.
لوله‌های داربستی بوسیله سیم قالب بندی که سیم 2.5 است در دو طرف دهانه تیر و تراز سقف به ریشه‌های ستون‌ها وصل می‌گردند و حتماً می‌بایست این اتصال در یک تراز اجرا گردد.
بعد از اینکه لوله‌های داربستی به دو سر ستون‌ها متصل گردید نصب جک‌های صلیبی در زیر لوله‌ها انجام می‌شود. فاصله جک‌ها بر اساس وزن تیر تنظیم می‌گردد و این فاصله از 80 سانت تا 120 سانت متغیر است.
مرحله دوم : نصب قالب تیرها
بعد از انجام مرحله زیرسازی تیرها و محکم شدن آن نوبت به نصب قالب تیرها می‌شود؛ قالب سقف می‌تواند از جنس قالب فلزی، پلاستیکی یا تخته‌ای باشد.
تراز روی قالب باید با تراز روی بتن ستون یکی باشد به جز در شرایطی که با توجه به ارتفاع تیرهای همجوار در چشمه اتصال ستون، قالب تیرها در ارتفاع بالاتری قرار گیرند.
مرحله سوم : شروع آرماتوربندی تیرها
بعد از پایان قالب بندی تیرهای سقف نوبت به آرماتوربندی تیرها می‌شود؛ آرماتوربندی تیرها بر اساس نقشه‌های مصوب باید انجام گیرد. در ادامه موارد مهم در آرماتوربندی تیرها را بررسی می‌کنیم:
- در ابتدا خاموت‌ها با کسر حداقل 3 سانت ضخامت کاور بتن محاسبه شده و خم و برش می‌شوند.
- خم آرماتورهای طولی در دو سر میلگردهای شبکه بالا و پایین رعایت گردد.
- در صورت نیاز و بر اساس نقشه‌های مصوب اجرای خاموت‌های ویژه تیر در دو سر تیرها اجرا گردد.
- اورلب میلگردهای تیر در شبکه بالا و پایین رعایت گردد و توصیه می‌شود که محل اورلب شبکه بالا و پایین روی هم قرار نگیرد.
- خاموت‌های چشمه اتصال تیرها باید حتماً اجرا گردند.
- چنانچه تعداد آرماتورهای تقویتی زیاد باشد می‌توان آرماتورها را بصورت گروه بسته کرد تا در بتن ریزی و ویبره زدن بتن سقف مشکلی ایجاد نگردد.
مرحله چهارم : تیرریزی سقف
پس از اینکه آرماتوربندی تیرها به پایان رسید مرحله قالب بندی آویز تیر، تیرریزی و بلوک گذاری سقف آغاز می‌گردد.
ضخامت سقف _ ارتفاع تیر = ارتفاع قالب آویز تیر
تیرچه بر طبق جدول تیرچه در نقشه‌های مصوب و با در نظر گرفتن طول هر دهانه، ساخته می‌شود؛ که بر طبق نشریه 543، طول تیرچه‌ها با طول دهانه برابر است منتها باید به اضافه 15 سانت از هر طرف برای اتصال تیرچه به تیرهای سقف شود.
همچنین پیش از بتن ریزی پاشنه تیرچه ها را بررسی شود که میلگردهای تحتانی تیرچه، جوشی یا بریده نباشند.
برای ساخت تیرچه نیز سفارش شود که 15 سانت از سر تیرچه خالی گذاشته شود تا بعداً مجبور نشویم که بتن را در کارگاه بشکنیم، تیرچه‌ها نباید با بتن پاشنه داخل تیرها گذاشته شود.
تیرچه‌ها با فاصله مشخص که توسط شابلون یا بلوک‌های سقفی تنظیم می‌گردد، و در داخل تیر و روی قالب آویز قرار داده می‌شوند؛ بعد از اینکه تیرچه‌ها در محل خود قرار گرفتند بلوک گذاری سقف انجام خواهد گرفت.
موارد مهم برای اجرا
- بهتر است تیرریزی از کنار تیرهای اصلی با بلوک شروع شود.
- تیرچه‌ها با درنظر گرفتن جهت تیرریزی در نقشه‌های مصوب در دهانه اجرا گردد.
- در دهانه‌های بالای 4 متر، کلاف عرضی (ژوئن) در جهت عمود بر تیرچه‌ها اجرا می‌گردد که باید در زمان بلوک گذاری لحاظ گردد.
- بلوک‌های یونولیتی باید از نوع کندسوز انتخاب شوند.
مرحله پنجم : آرماتوربندی حرارتی سقف
بعد از انجام تیرریزی و بلوک گذاری سقف آرماتورهای حرارتی با فاصله 3 سانت روی یونولیت‌ها اجرا می‌گردد. فاصله آرماتورهای حرارتی در جهت تیرچه‌ها 50 سانت و در جهت عمود بر تیرچه‌ها 25 سانت می‌باشد.
در تیرچه‌های ساق بلند میلگرد فوقانی در حکم میلگرد حرارتی است اما در تیرچه‌های ساق کوتاه فاصله میلگرد فوقانی و روی سقف بیش از 15 سانت است و باید میلگرد حرارتی بالای تیرچه اجرا شود.
مرحله ششم : اجرای جک‌های نگهدارنده و قالب بندی سقف
تیرچه‌های بتنی باید از زیر بوسیله جک‌های صلیبی با فاصله متناسب با بار سقف مهار گردند و در آخر نیز قالب‌های پیرامونی تیرهای سقف و محل بازشو‌ها که شامل بازشوی آسانسور، راه پله، داکت تأسیساتی، نورگیر و ...بسته می‌گردد و اگر لازم باشد توسط چهار تراش از داخل مهار می‌گردد؛ حتماً راستای عمودی قالب‌ها کنترل شود تا نسبت به سقف‌های پایین یا برِ ساختمان، ناهماهنگ نباشد.
اجرای جک‌های نگهدارنده زیر تیرچه‌ها
موارد مهم دراجرای سقف‌های تیرچه بلوک
- آویز سقف کاذب اگر بلوک‌های سقفی از نوع یونولیت و سقف کاذب نیز رابیتس است باید پیش از بتن ریزی اجرا گردد. این آویز‌ها دارای قلاب هستند و با میلگردهای حرارتی یا میلگردهای فوقانی تیرچه باید درگیر شوند.
- ابعاد بازشوی آسانسور در هر سقف را، 5 سانت از هر طرف بزرگتر می‌گیرند تا در صورت خطاهای اجرایی پس از بتن ریزی، این بازشو کوچک نشود.
- محل عبور تأسیسات برقی و مکانیکی پیش از بتن ریزی در سقف مشخص گردد و غلاف اجرا شود تا بعداً مجبور به تخریب سقف نشویم.
- میلگردهای اُدکا و ممان منفی باید در محل اتصال تیرچه به تیرها اجرا می‌گردند.
- پیش از بتن ریزی باید پلیت‌های انتظار جهت اجرای وال پست‌ها، اجرای نمای ساختمان، اتصال شاسی آسانسور و ... در محل خود اجرا شوند.
- اتصال تیرچه‌های فلزی یا تیرچه کرومیت به تیرهای فلزی در ساختمان اسکلت فلز باید بر اساس نشریه 543 اجرا گردد.
موارد مهم دراجرای سقف‌های تیرچه بلوک
- آویز سقف کاذب اگر بلوک‌های سقفی از نوع یونولیت و سقف کاذب نیز رابیتس است باید پیش از بتن ریزی اجرا گردد. این آویز‌ها دارای قلاب هستند و با میلگردهای حرارتی یا میلگردهای فوقانی تیرچه باید درگیر شوند.
- ابعاد بازشوی آسانسور در هر سقف را، 5 سانت از هر طرف بزرگتر می‌گیرند تا در صورت خطاهای اجرایی پس از بتن ریزی، این بازشو کوچک نشود.
- محل عبور تأسیسات برقی و مکانیکی پیش از بتن ریزی در سقف مشخص گردد و غلاف اجرا شود تا بعداً مجبور به تخریب سقف نشویم.
- میلگردهای اُدکا و ممان منفی باید در محل اتصال تیرچه به تیرها اجرا می‌گردند.
- پیش از بتن ریزی باید پلیت‌های انتظار جهت اجرای وال پست‌ها، اجرای نمای ساختمان، اتصال شاسی آسانسور و ... در محل خود اجرا شوند.
- اتصال تیرچه‌های فلزی یا تیرچه کرومیت به تیرهای فلزی در ساختمان اسکلت فلز باید بر اساس نشریه 543 اجرا گردد.
مزایای سقف تیرچه و بلوک
همانطور که عنوان شد سقف تیرچه و بلوک در ساختمان سازی بسیار پرکاربرد است. سقف تیرچه و بلوک در مقایسه با سقف‌های طاق ضربی و دال بتن مسلح یکپارچه بوده و مزایای بیشتری دارد که به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- استفاده کمتر از آرماتورها به دلیل استفاده از بلوک‌ها و کاهش فضای بتنی که سبب کاهش هزینه‌ها می‌شود.
- بدلیل استفاده از بلوک‌های تو خالی و حذف قالب تحتانی در مصرف بتن صرفه جویی می‌شود.
- وجود تیرچه و بلوک‌های ساخته شده با کیفیت بالا در کارخانه و صرفه جویی در هزینه‌ها و نیروی کار
- حمل و نصب آسان سقف تیرچه و بلوک در ساختمان‌ها با طبقات کم
- سهولت و تسریع در نصب و کنترل دقیق بر میزان بتن پوششی آرماتورها به علت پیش ساخته بودن تیرچه و بلوک
- انجام بتن ریزی به شکل یکپارچه و استفاده از بتن کمتر در مقایسه با سقف‌های بتن آرمه
- عدم نیاز به نیروی متخصص برای قالب‌بندی و آرماتوربندی سقف‌های بتنی
- کاهش بار مرده سقف به دلیل مسلح بودن زیر سقف و همچنین ایجاد یک لایه باریک از نازک کاری.
- داشتن مقاومت بالا در مقابل نیروهای وارده به سقف و سبک سازی سقف
- داشتن عملکرد مناسب در برابر حوادثی همچون زلزله درمقایسه با دیگر انواع سقف‌ها به دلیل استفاده از فرم صلب در تولید.
- عایق مناسب در برابر حرارت، صدا و آتش
- ملات زیاد برای کف سازی به دلیل یکنواخت بودن سطح بالایی سقف مورد نیاز نیست.
معایب سقف تیرچه و بلوک
- این نوع سقف در دهانه‌های بزرگ قابل استفاده نیست و حداکثر تا 8 متر دهانه (در جهت طول تیرچه پیش ساخته خرپایی) با تیرچه منفرد برای این نوع سقف قابل اجرا است. چنانچه طول تیرچه بیش از چهار متر باشد لازم است جهت یکپارچه سازی جانبی آن یک یا چند تیر عرضی (متناسب با طول دهانه) عمود بر تیرچه‌ها استفاده شود؛ و توصیه می‌شود که دهانه مورد پوشش بیشتر از هفت متر نباشد و در صورت وجود سربارهای زیاد و یا دهانه بیش از هفت از تیرچه‌های مضاعف استفاده گردد.
- اگر مقطع تیرچه‌ها باریک باشد سبب کاهش مقاومت سقف در مقابل حوادثی مانند زلزله می‌گردد.
- به دلیل پیش ساخته بودن تیرچه‌ها در کارگاه امکان دارد نظارت کافی بر کیفیت ساخت انجام نشود.
- امکان شکستگی در پاشنه تیرچه وجود دارد.
